Net zoals er verschillende boomsoorten zijn, is dat ook het geval met grassen. Dit lieten we eerder al zien op onze website, door filmpjes over verschillende grassoorten. In Engeland hebben ze met DNA technieken gekeken uit welke grassoorten zo’n pollenwolk nu eigenlijk bestaat.

foto: afbeelding van graspollen gemaakt met elektronenmicroscoop (bron. J.Derksen).

Zo’n pollenwolk kun je zien als een soort mistbank die zich verplaatst met de wind. Daarbij wordt het gevuld door pollen van allerlei verschillende planten die op dat moment in bloei zijn. Dit betekent ook dat er niet overal precies dezelfde hoeveelheid graspollen in de lucht hoeven te zitten. Maar zeker weten doet nog niemand. Dit onderzoek moest verder duidelijkheid geven.

Een Engelse onderzoeker van het team, Georgina Brennan, zei over het onderzoek: ‘We hebben veel verschillende experts samengebracht, waarmee we veel antwoorden kunnen vinden. Wij vonden het onze taak om te kijken waar de pollen vandaan kwamen en hoe ze door de lucht bewegen. Ook willen we gaan kijken hoe verschillende pollentypes gelinkt kunnen worden aan allergieën.’ De resultaten deelde het team in het wetenschappelijke tijdschrift Nature Ecology & Evolution.

Het onderzoeksteam ving tijdens het onderzoek grote hoeveelheden graspollen op. Pollen zijn de voortplantingszaadjes van grassen, dus het DNA van de grassoort zit in elke pol. Met het DNA bepaalden ze precies met welke soorten ze te maken hadden, door het gebruiken  van een speciale techniek: metabarcoding.

Metabarcoding van grassoorten bestaat pas een paar jaar, sinds wetenschappers bepaalden hoe de DNA-volgorde van elk gras eruit ziet. Door verschillende delen van deze volgorde te selecteren, hebben ze hierdoor elke grassoort een unieke barcode kunnen geven. Alle barcodes bij elkaar zorgt voor een genetische database, waarmee de onderzoekers van dit experiment precies kon meten welke graspollen er precies op elk moment aanwezig waren. Dit hebben ze niet eerder gedaan, omdat het een duur proces is wat veel tijd in beslag neemt.

Maar in het voorjaar en de zomer van 2016 was het toch eindelijk zover. Elke dag bepaalden onderzoekers welke graspollen er door de lucht zweefden, op verschillende locaties in Engeland. Ook keken ze naar wanneer ze de grassen zagen bloeien. Hieruit bleek dat de bloeiperiode en pollenconcentratie niet altijd overeenkwamen. Soms zat er wel een week tussen het bloeien van een gras, en wanneer een hoge pollenconcentratie van dat gras werd gemeten.

Ook zagen ze dat een pollenwolk uit veel verschillende pollen kan bestaan en dat verschillende pollensoorten niet altijd evenveel aanwezig waren. Helaas weten de onderzoekers nog niet hoe mensen op elke soort reageren. Het zou best kunnen dat sommige pollen zorgen voor heftigere allergische reacties dan andere. Bij een kleinere concentratie in de lucht veroorzaken ze daardoor al problemen. Ook zijn er veel grassoorten waar mensen over het algemeen minder last van hebben. Een lastige klus dus voor hooikoortsvoorspellers!

afbeelding: bloeikalender van grassen >>

Bij de huidige modellen spelen vooral de weersomstandigheden, dagelijkse pollentellingen en waarnemingen in het veld een belangrijke rol. In het Duitse Beieren wordt sinds kort automatisch elk uur gekeken naar de hoeveelheid pollen in de lucht, waardoor voorspellingen erg nauwkeurig zijn. Ook hier kijkt men nog naar het pollen van alle grassoorten door elkaar. De vraag is of er in Nederland grote lokale verschillen zijn op het gebied van graspollen samenstelling in de lucht. Nederland is relatief klein is en heeft een vrij monotoon landschap. De verspreiding van de verschillende grassoorten is goed in beeld gebracht middels zogenaamde verspreidingskaarten, zoals deze van de Grote vossenstaart >>

Dit onderzoek kan gezien worden als weer een stapje verder in de richting van nog betere voorspellingen. Het onderzoeksteam hoopt dan ook dat door dit onderzoek, en door verder te kijken naar welke graspollen het meeste kwaad kunnen, hooikoortspatiënten in te toekomst nog beter voorbereid kunnen worden voor opkomende allergiekwalen.

Informatiepagina per grassoort, Flora van Nederland:

grafiek van de graspollentellingen van de afgelopen 3 jaar.

Dit artikel is geschreven door Amber Verhaar, bioloog en wetenschapsjournalist.

Luister het meest recente pollenjournaal als Podcast >>


Voor de historische en recente pollentellingen in Nederland, zie de websites van het Elkerliek in Helmond en het LUMC in Leiden.