Wanneer bloeien de Elzen?
De Elzen bloeien meestal in februari en maart. De pollenafgifte kan sterk per dag verschillen, afhankelijk van de weersomstandigheden.
De jonge takken, knoppen en bladeren zijn iets kleverig, vandaar de naam glutinosa. In de winter en het voorjaar zijn de knoppen meestal fraai blauw. De veel voorkomende Zwarte els is gemakkelijk van de veel minder vaak voorkomende Witte els te onderscheiden doordat de Witte els veel gladdere bladeren heeft die nauwelijks ingesneden zijn en altijd een spitse top hebben. De takken van de Witte els zijn grijs en niet kleverig.
Botanisch horen de Elzen tot de familie van de Berken of Betulaceae. Vroeger werd deze familie ook wel de Elzenfamilie of Corylaceae genoemd. De soorten uit deze familie hebben ongedeelde bladen met eenslachtige katjes, zonder pluis of haren.
Waar komt de Zwarte Els voor?
De Zwarte els komt in Nederland en België zeer algemeen voor op permanent natte bodems en kan hele bossen vormen: het elzenbroekbos. Hoewel de Zwarte els een windbestuiver is, wordt hij door imkers gebruikt als bijenplant vanwege zijn zeer overvloedige stuifmeelproductie. Ook werd hij gebruikt als bodemverbeteraar omdat hij met behulp van bacteriën in de wortel knolletjes stikstof kan binden. Op de bladeren zijn vaak blaasvormige uitstulpingen te vinden die door een galmijt worden veroorzaakt. Uit de schors kan door koken een gorgeldrank tegen angina en keelontsteking gemaakt worden.
De bloeiwijze van de Zwarte els
De elzenkatjes verschijnen vroeg in het voorjaar, de katjes meestal iets eerder dan de bladeren. Soms zijn katjes en jonge bladeren tegelijk te vinden. De mannelijke en vrouwelijke katjes komen samen over de hele boom voor, vooral aan de toppen van de jonge takken.
vrouwelijke katjes
Na de bevruchting verhouten de vrouwelijke katjes en blijven aan de boom zitten: de elzenproppen. Hierdoor zijn de Elzen ook zonder blad gemakkelijk van andere vroeg bloeiende katjesdragers zoals de Hazelaar te onderscheiden.
De zaden worden door het water verspreid. De mannelijke katjes lijken wel op die van de Hazelaar, maar ze zijn kleiner, niet meer dan 8 centimeter. Onder ieder schubje zitten drie bloempjes met ieder vier meeldraden.
mannelijke katjes
Het pollen van de Zwarte els
De pollenkorrels van de Zwarte els worden uitsluitend door de wind verspreid. De pollenkorrels zijn rond, 0,011 bij 0,014 millimeter groot en afgeplat. Meestal komen vier tot vijf kiemporen voor, maar soms ook meer. De kiemporen hebben een dekseltje (operculum). De kiemporen zijn omgeven door een ring die vooral bij ingedroogd pollen goed te zien is. Onder de lichtmicroscoop is goed te zien dat de binnenwand onder de kiemporen verdikt is. Het oppervlak van de pollenkorrels is lichtgolvend met fioed zichtbare kleine uitsteekseltjes. Elzenpollen is matig allergeen, veel minder dan dat van de berken. Vaak gaat een allergie tegen elzenpollen samen met een, meestal eerder ontstane, allergie tegen berkenpollen.
Het pollen van de Zwarte Els is matig allergeen.
Waar in Europa bloeien momenteel de elzen?
Bron: FMI/Silam >>
Hoe kun je de Zwarte els in je directe omgeving herkennen?
In deze video legt bioloog Maurice Martens van Flora van Nederland uit hoe je de Zwarte els kunt herkennen.
Wil je de Zwarte els echt goed leren kennen, kijk dan op de website van Flora van Nederland >>
