De ruwe berk (Betula pendula) is een boom die veel voorkomt in Europa en Azië en bekend staat om zijn allergeen pollen. Kenmerkend zijn de wat ruw aanvoelende twijgen, de oudere takken en stam die een witte bast dragen, de eirond-ruitvormige bladeren, met een dubbel gezaagde rand. De bloeiperiode van de ruwe berk begint meestal in april en loopt door tot mei. Voor hooikoortspatiënten kan de bloei van de ruwe berk symptomen zoals niezen, jeukende ogen en neus, en een verstopte neus veroorzaken. Het is daarom belangrijk voor hooikoortspatiënten om op de hoogte te blijven van de bloei van de ruwe berk en voorzorgsmaatregelen te nemen om de blootstelling aan het pollen te verminderen.

De Berk bloeit over het algemeen in maart en april, de pollenafgifte kan sterk per dag verschillen, afhankelijk van de weersomstandigheden. 

Waar komt de Berk voor?

Ruwe berk komt vrijwel in alle loofbossen op voedselarme voor. In Nederland en België is de soort zeer algemeen. In heel Europa is het een zeer algemene soort, en komt alleen in het uiterste noorden en zuiden niet voor. 

In België is in 2018/2019 uitgebreid onderzoek gedaan naar de verspreiding van Berken. Op zogenaamde verspreidingskaarten wordt zo nauwkeurig mogelijk aangegeven hoeveel procent van een gebied bedekt is door Berken. In dit artikel is daar meer over te lezen.

De bloeiwijze van de Berk

De bloeiwijze van de Ruwe berk bestaat uit aparte mannelijk bloeiende katjes, die aan het eind van de twijgen naar beneden hangen en zeer veel sterk allergeen pollen vrijgeven aan de lucht en andere vrouwelijk bloeiende katjes die rechtop staan.

Het pollen van de Berk

Uit de rijpe mannelijk bloeiende katjes kan een wolk van zeer sterk allergeen pollen vrijkomen als de katjes mechanisch of door de wind worden bewogen. 

De pollenkorrels van de Berken worden door de wind verspreid. De pollenkorrels van de verschillende Berken kun je niet van elkaar onderscheiden. Ze zijn rond, licht afgeplat, 0,018 bij 0,023 millimeter groot, met in het middenvlak meestal 3, maar soms ook 4 tot zelfs 7 kiemopeningen. De randen van de kiemopeningen steken duidelijk uit en zijn omgeven dooreen ring (annulus). Het oppervlak van de pollenkorrel is glad tot lichtgolvend met kleine, regelmatig verspreide puntvormige uitsteeksels. Er wordt maar één kiembuis gevormd waarbij de verdikking onder de kiempore uitgestulpt wordt. Er is geen dekseltje aanwezig op de kiempore.

 Onder de lichtmicroscoop zijn de kiemporen goed te zien. Onder de kiemporen ligt een sterk verdikte binnenwand. 

Het pollen van de Berk is sterk allergeen

Allergische klachten

Alle Berken veroorzaken allergische klachten. Ook andere soorten uit de Berkenfamilie, zoals de Elzen en de Hazelaar, kunnen klachten veroorzaken. In Scandinavië en Oost-Europa zijn Berken zeer algemeen, berkenpollen zijn daar vaak de belangrijkste veroorzakers van allergische klachten. Mensen met een allergie voor berkenpollen ontwikkelen gemakkelijker allergieën tegen appels en noten, maar dit is geen regel! Berkensap veroorzaakt echter geen klachten.

Waar in Europa bloeien momenteel de Berken?

Bron: FMI/Silam >>

Hoe kun je de Berk in je directe omgeving herkennen?

In deze video legt bioloog Maurice Martens van Flora van Nederland uit hoe je de Berk kunt herkennen.

Meer lezen over de Berk:

Monitoring en modellering van Berkenpollen in België >>

Flora van Nederland, Berken >>